در برخی از نواحی بدن مانند شکم، دیواره‌های عضلانی وجود دارد که اعضای موجود در این قسمت را در جای خود نگه می‌دارد. زمانی که این دیواره به هر دلیلی آسیب ببیند یا پاره شود، فتق یا هرنی ایجاد می‌شود. در این حالت اعضای داخلی به بافت آسیب دیده عضله فشار وارد می‌کنند. به عنوان مثال روده‌ها به بافت آسیب دیده دیواره شکمی فشار وارد می‌کنند. این موضوع باعث ایجاد درد و سایر علائم فتق می‌شود.
زمانی که شکاف گسترده‌تر می‌شود، ممکن است زیر پوست فرد برآمدگی‌هایی نیز به وجود بیاید. فتق‌ها معمولا خطر زیادی ندارند. اما درد آن‌ زندگی روزمره بیمار را با مشکل مواجه می‌کند. لازم به ذکر است که هرنی خود به خود از بین نمی‌رود. بنابراین بیمار باید به کمک پزشک مانع از پیشرفت آن شود و برای درمان اقدام کند. در برخی موارد، فتق‌های پیشرفته به عمل جراحی باز نیاز خواهند داشت. در قسمت‌های بعدی اطلاعات کاملی در مورد روش‌های درمانی فتق یا هرنی ارائه داده‌ایم.

فتق در نواحی مختلفی ایجاد می‌شود :

فتق کشاله ران (Inguinal hernia)
این نوع شایع‌ترین نوع فتق به حساب می‌آید. فتق کشاله ران بیشتر در بین مردان شایع است. فتق کشاله ران با نام هرنی ایگنوئینال (Inguinal hernia) نیز شناخته می‌شود. زمانی که دیواره تحتانی شکم ضعیف یا آسیب دیده باشد، روده‌ها به کانال ایگنوئینال فشار وارد می‌کنند. این فشار منجر به بروز برآمدگی داخل کشاله ران می‌شود. در برخی از موارد این عارضه بیضه مردان را نیز درگیر می‌کند.
کانال ایگنوئینال در کشاله ران قرار دارد. این کانال در آقایان به نگه داشتن بیضه‌ها کمک می‌کند. این رباط در خانم‌ها در نگه داشتن رحم تأثیر دارد. بعد از تولد کانال فتق ایگنوئینال و بند ناف باید به طور کامل بسته شود. اما در برخی از مردان این عمل کامل انجام نمی‌شود. به همین دلیل احتمال بروز فتق کشاله ران در آن‌ها بیشتر است.

فتق هیاتال (Hiatal hernia)
این نوع هرنی با آسیب دیدن دیافراگم به وجود می‌آید. بخشی از معده از بافت آسیب دیده خارج می‌شود و در حفره سینه بیرون می‌زند. دیافراگم علاوه بر کمک در تنفس، ارگان‌های داخل قفسه سینه را از ارگان‌های داخل شکم جدا می‌کند. فتق هیاتال بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال ایجاد می‌شود. البته ممکن است بافت دیافراگم نوزادان نیز به صورت مادرزادی آسیب دیده باشد و به این نوع فتق مبتلا باشند. هرنی هیاتال باعث رفلاکس معده می‌شوند. با برگشت محتویات معده به مری، سوزش معده ایجاد می‌شود.
 

فتق ناف (Umbilical hernia)
این نوع فتق بیشتر در کودکان و نوزادان به وجود می‌آید. در واقع دیواره شکمی نوزاد آسیب دیده است. اگر متوجه برآمدگی در ناحیه ناف و شکم نوزاد یا کودک خود شدید، باید به فتق مشکوک شوید. فتق نافی کودکان معمولا بعد از یک الی دو سالگی از بین می‌رود. اما بهتر است در این مدت حتما تحت نظر پزشک قرار گیرد. همچنین در صورتی که برآمدگی تا ۵ سالگی بهبود پیدا نکند، نیاز به درمان خواهد داشت.
فتق نافی ممکن است با وارد کردن فشار به شکم در بزرگسالان نیز به وجود بیاید. بارداری، چاقی و وجود مایعات در شکم علت‌های ایجاد این نوع فتق در بزرگسالان هستند.
 

فتق شکمی (Abdominal hernia)
بسیاری افراد تنها با این نوع فتق آشنا هستند. زمانی که دیواره عضلانی شکم آسیب ببیند، ارگان‌ها از آن بیرون می‌زنند و هرنی ایجاد می‌شود. فتق شکمی ممکن است مادرزادی باشد یا در اثر عوامل دیگر ایجاد شود. مهم‌ترین علت‌های ایجاد فتق شکمی شامل چاقی، بارداری و ورزش‌های سنگین است. هرنی شکمی همچنین ممکن است در جایی که زخم جراحی وجود داشته، ایجاد شود. به این حالت فتق برش (Incisional hernia) گفته می‌شود.

علل بروز فتق چیست؟
فتق ممکن است به صورت مادرزادی در نوزادان وجود داشته باشد. اما ممکن است به علت‌های مختلفی در طول زندگی ایجاد شود. مهم‌ترین علت‌های ایجاد هرنی را در ادامه نام می‌بریم.

- ضعف عضلات شکم یا وجود آسیب‌ در دیواره شکم
- وجود فشار داخل شکم
- فشار زیاد هنگام دفع به علت‌هایی مانند یبوست شدید
- فعالیت شدید
- سرفه یا عطسه‌های شدید. به خصوص اگر با سیگار کشیدن همراه باشد
- بارداری در دفعات زیاد
- کهولت سن
- جراحی باز و ایجاد زخم در شکم
- کیست‌های موجود در بافت شکم
- اضافه وزن زیاد
- پروستات بزرگ شده
- مایع‌های داخل شکم
- دیالیز قسمت صفاقی
- تغذیه نامناسب

البته ممکن است برخی از افراد نیز بدون هیچ یک از دلایل بالا به انواع مختلف فتق مبتلا شوند. فاکتورهای دیگری چون زمینه ارثی نیز در ابتلا به این بیماری تأثیرگذار است. همچنین افرادی که در کودکی به فتق مبتلا بوده‌اند، بیشتر در معرض ابتلای دوباره قرار دارند. احتمال ابتلای آقایان نسبت به خانم‌ها هشت برابر بیشتر است.

علائم فتق چیست؟ 
فتق در نواحی مختلف نشانه‌هایی دارد که می‌تواند به شما در مورد وجود این بیماری اطلاع دهد. یکی از مهم‌ترین نشانه‌های فتق برآمدگی در ناحیه مورد نظر است. معمولا زمانی که بیمار ایستاده است یا سرفه می‌کند و یا زور می‌زند، این برآمدگی بیشتر نمایان می‌شود. از دیگر علائم فتق می‌توان موارد زیر را نام برد.
- احساس درد و سوزش به خصوص در ناحیه برآمده
- درد در کشاله ران یا شکم به خصوص هنگام خم شدن یا بلند کردن وسایل
- احساس سنگینی یا کشیدگی در کشاله ران
- درد و تورم در ناحیه بیضه در آقایان

*فتق را می‌توان از دو روش جراحی باز و لاپاراسکوپی انجام داد.
 

جراحی باز
جراحی باز برای فتق‌های بسیار بزرگ و مشکل ساز کاربرد دارد. در جراحی باز پزشک با استفاده از بخیه و مش (mesh) شکاف را ترمیم می‌کند. پزشک در این روش مجبور به ایجاد شکاف‌های نسبتا بزرگی در شکم یا کشاله ران می‌شود. این زخم‌های بزرگ باعث می‌شوند که در صورت ورود فشار بعد از بهبودی، احتمال ابتلا مجدد بیمار به فتق بالا برود. البته این موضوع تا حد زیادی به مهارت پزشک و کنترل ترمیم کامل زخم نیز بستگی دارد. زخم‌های جراحی با استفاده از بخیه یا چسب‌های جراحی بسته می‌شود. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

لاپاراسکوپی

در لاپاراسکوپی به جای ایجاد یک شکاف بزرگ، چند شکاف کوچک ایجاد می‌شود. به همین دلیل می‌توان گفت این روش نسبت به جراحی باز کم‌تر تهاجمی است. در این روش جراح با استفاده از چند برش کوچک و به کمک دوربین و تجهیزات، شکاف فتق را ترمیم می‌کند. دوربین و نوری کوچک با استفاده از لوله وارد بدن بیمار می‌شود. شکم با گاز پر می‌شود تا پزشک دید بهتری داشته باشد و بتواند راحت‌تر هرنی را درمان کند. همچنین اگر در شکم یا کشاله ران بیمار از پیش اسکار یا زخم وجود داشته باشد،‌ گاهی پزشک می‌تواند با باز کردن همان نقاط قبلی لاپاراسکوپی را انجام دهد. ( این روش به اشتباه عمل لیزری نیز نامیده می‌شود.)

هزینه لاپاراسکوپی نسبت به جراحی باز بیشتر است. اما انجام آن بسیار دقیق تر است و عوارض کم‌تری به دنبال دارد. همچنین دوره نقاهت آن نیز نسبت به روش جراحی باز کم‌تر است. لاپاراسکوپی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

البته این روش برای همه افراد کاربرد ندارد. انتخاب روش درمان بیمار با توجه به شرایط  و صلاحدید پزشک متخصص انجام می‌شود.

پس از عمل دستورالعمل‌های پزشک را مو به مو اجرا کنید. با این کار احتمال ایجاد عوارض بعد از عمل کاهش پیدا می‌کند. در صورت مشاهده علائم زیر حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید:

- عفونت زخم 

- تب

- قرمزی یا کبودی جای جراحی

- دردی که به صورت ناگهانی شدت می‌گیرد

اکنون شما اطلاعات جامعی در مورد فتق و روش‌های درمانی آن دارید. در صورتی که در اعضای خانواده‌تان کسی به این بیماری مبتلاست، حتما شما هم نکات پیشگیری را رعایت کنید. همچنین در صورت ابتلا به این عارضه حتما با پزشک متخصص جراحی در این زمینه مشورت کنید. زمانی که تحت نظر پزشک باشید، روند درمان در زمان مناسب انجام می‌شود.